Câu chuyện: Sau 1 thời gian làm việc và phát triển công ty, các ông chủ bà chủ cũng đã đến lúc cạn kiệt ý tưởng. Họ mong muốn bán công ty của mình cho 1 đối tác nào đó lớn hơn, lấy ra 1 số tiền để có thể an tâm nghỉ ngơi mà không phải lo bộn bề
Vậy làm sao để xác định được giá trị của công ty là bao nhiêu trước chính thức chào bạn?
Thực tế: Lấy ví dụ 1 cô chủ đang vận hành 1 công ty sản xuất gia công nội thất cho đối tác, và cô có cả 1 cửa hàng nhỏ để bán lẻ những sản phẩm này cho các hộ gia đình. Cô sỡ hữu 1 nhà máy có diện tích 1,000m2 ở ngoại ô sở hữu trực tiếp bởi công ty cô, 1 dàn máy sản xuất và 1 đội ngũ nhân viên đã làm việc lâu năm trung thành với cô.
Cô muốn sang nhượng lại dây chuyền sản xuất này để nghỉ ngơi và cô bắt đầu công cuộc tìm kiếm nhà đầu tư và thương lượng giá cả. Vậy cô nên bắt đầu từ đâu?
Đầu tiên, cô phải hiểu được sự khác nhau giữa Giá Trị và Giá (Value vs. Price)
Price (giá) là số tiền nhà đầu tư sẵn sàng trả cho cô
Value (giá trị) là số tiền mà công ty của cô thực sự đáng giá
Price phụ thuộc rất nhiều vào việc người mua của cô là ai. Nếu đó là 1 công ty đối tác đã làm việc lâu năm với cô và hiểu được rõ giá trị của cô mang lại, thì Giá mà công ty này sẵn sàng trả cho cô có thể sẽ cao hơn 1 công ty tương tự nhưng chưa làm việc với cô bao giờ. Hơn thế, nếu một công ty bản chất không quá tương đồng với công việc mà cô đang làm thì Giá của họ đưa ra có thể sẽ khó khăn hơn cho cô
Value, mặt khác, phụ thuộc vào những yếu tố sau:
-
Ngành nghề cô đang làm và khả năng phát triển của nó trong các năm sau đó
-
Lợi nhuận và dòng tiền của công ty cô đang tạo ra hằng năm và mức độ tăng trưởng của nó
-
Giá trị tài sản công ty cô đang sở hữu
-
Cơ cấu nợ và vốn chủ của công ty cô
-
Lợi thế cạnh tranh của công ty trong môi trường của ngành
-
Các yếu tố đặc thù khác liên quan đến pháp lý đặc thù của ngành nghề này
Giả sử cô đang không có vấn đề gì với sổ sách kế toán và mọi thứ đều được ghi lại đầy đủ. Việc đầu tiên cô có thể làm để định giá công ty của mình là:
-
Định giá lại giá trị hiện tại của tài sản cô đang có. Cụ thể, miếng đất của cô đang đáng giá bao nhiêu tiền, dàn máy sản xuất , các máy móc thiết bị của cô nếu bán lại sẽ được bao nhiêu
-
Ước tính dòng tiền công ty của cô có thể tạo ra trong 5 năm tới, với những giả định về tăng trưởng, đầu tư cô kỳ vọng vào nhà máy nếu mọi thứ hoạt động bình ổn theo đúng như quy trình hiện tại. Hoặc, cô có thể cho mức tăng trưởng mạnh hơn nếu cô tự tin vào tiềm năng phát triển của ngành nghề
Tại sao điều này quan trọng? Đứng ở góc độ nhà đầu tư:
-
Việc định giá lại tài sản cho họ biết được Fair Value (giá trị thực tế) của toàn bộ nhà máy bao gồm đất, các tài sản gắn liền với đất và các máy móc thiết bị. Thường phương pháp này sẽ trả ra Giá trị công ty thấp nên có thể được dùng để làm Minimum Value cho nhà đầu tư
-
Phương pháp dòng tiền cho nhà đầu tư thấy bức tranh lợi nhuận họ có thể cầm về nếu ngày hôm nay họ chi ra, ví dụ, $10 triệu cho công ty cô. Nếu dòng tiền cô hoạch định thấp hơn kỳ vọng họ mong muốn, cô sẽ gặp khó khăn trong việc thương thảo 1 giá bán tốt. Ngược lại, nếu quá tích cực thì cô vẫn có thể gặp khả năng nhà đầu tư nghi ngờ việc cô đang quá tích cực và không suy xét kỹ các phương án trong tương lai của mình
Giả sử, sau khi tìm được 1 phương án tăng trưởng tích cực và không quá lạc quan, cô đã tìm ra được giá trị mà cô tin rằng công ty của cô xứng đáng có được. Nhưng câu chuyện vẫn chưa dừng ở đó, về phía Nhà đầu tư, họ sẽ kiểm tra trên thị trường những năm qua các công ty của cô được bán với Giá (Price) bao nhiêu để thương lượng lại với cô. Và thường Giá này luôn thấp hơn Giá Trị mà cô tính được ở trên.
Công việc tiếp theo của cô là tìm được những đặc điểm cạnh tranh đặc biệt của cô và các yếu tố khác làm cô khác biệt so với những đối thủ khác để có thể thương lượng được giá mà cô muốn.
Quan trọng: Bán công ty hoặc gọi vốn để tăng trưởng là 1 quá trình lâu dài và tốn nhiều nguồn lực. Thông tin của chúng ta nắm càng ít thì càng gây bất lợi trong quá trình thương thảo với Nhà đầu tư
Mặc dù các giả định và kế hoạch của ta đưa ra không phải lúc nào cũng được chấp thuận bởi Nhà đầu tư, nhưng việc chúng ta làm và tư duy nó không những đem lại cho chủ doanh nghiệp sự tự tin về giá trị của mình, mà còn đem lại sự tự tin hơn cho Nhà đầu tư khi ta thể hiện mình là người nắm rất rõ ngành nghề mà chúng ta đang làm.
