Câu chuyện: Một nhà máy sản xuất, 1 chuỗi cửa hàng và nhà hàng sau khi đã xem xét các yếu tố nội tại đã quyết định công ty sẵn sàng cho việc mở rộng thêm nhà máy, cửa hàng hoặc nhà hàng mới.
Các yếu tố về nhân sự cũng đã sẵn sàng và mọi người đều hào hứng cho kế hoạch mới.
Câu hỏi đầu tiên trước khi bắt đầu triển khai đầu tư là dự án đầu tư mới này sẽ đem lại lợi ích như thế nào cho công ty? Các câu trả lời đầu tiên sẽ là tăng doanh thu, tăng trưởng lợi nhuận hoặc giá trị của công ty sẽ tăng lên.
Việc bắt đầu tốt nhất là nên có 1 kế hoạch thể hiện rõ các hạng mục đầu tư và chi phí cần thiết. Sau đó dựa trên những kinh nghiệm trong quá khứ và giả định để cho ra được dòng tiền và lợi nhuận của dự án. Tốt hơn nữa chúng ta nên giả định vài trường hợp khác nhau (như Tốt, xấu và bình thường) để chúng ta có nhiều góc nhìn và phòng ngừa được rủi ro trước khi xuống tiền đầu tư
Vậy đâu là yếu tố quan trọng nhất sau khi hoàn thành bảng tính dài như vậy?
Tình huống: Quay lại với anh chủ nhà hàng, hiện tại anh đang có 1 nhà hàng kinh doanh đồ ăn tại chỗ phục vụ từ sáng đến chiều với menu đa dạng. Nhà hàng của anh hiện tại tầm 200m2 với 10 bàn dành cho 4 người. Doanh thu của anh mỗi năm giao động trong khoảng 2 tỷ với lợi nhuận trung bình là 20%, tương đương 400 triệu/năm
Anh muốn mở rộng tiếp 1 nhà hàng tương tự concept và diện tích cũng tương tự 200m2. Các chi phí đầu tư ban đầu anh dự tính bao gồm:
-
Tiền thuê mặt bằng cọc trước
-
Tiền xây dựng sửa sang
-
Tiền tuyển nhân viên để training
-
Các chi phí lobby tương tự
Ông dự tính nhà hàng này sẽ mất 1 năm đầu để đi vào vận hành tối ưu và từ năm thứ 2 trở đi dòng tiền của ông sẽ có được tương đương với nhà hàng hiện tại là 400 triệu/năm và lợi nhuận này ông kỳ vọng tăng trưởng 10%./năm (giả sử ông giữ nguyên mọi giá cả trên menu và không tăng giá trong những năm tới)
Câu hỏi: liệu có hợp lý để đưa ra đầu tư với tổng số tiền đầu tư ban đầu đó và lợi nhuận kỳ vọng như vậy không? Nếu đứng ở vai trò ông chủ là nhà đầu tư cá nhân, thì với số tiền ban đầu như vậy thì có nên mở rộng tiếp nhà hàng hay nên dùng số tiền đó để đầu tư vào các loại dự án khác hoặc các kênh đầu tư khác?
Một trong những cách tiếp cận tốt nhất là dựa trên Tỷ Suất Sinh Lời (Internal Rate of Return, dịch sát nghĩa là Tỷ Suất Sinh Lời Nội Bộ, nhưng trong bài này mình dùng từ Tỷ Suất Sinh Lời cho dễ nhớ). Tỷ suất sinh lời cho ta thấy được với 1 số tiền đầu tư ban đầu và dòng tiền sinh ra trong các năm tiếp theo sẽ tương ứng với mức % lợi nhuận mỗi năm là bao nhiêu. Ta thường thấy tỷ suất này nhiều nhất khi gửi tiền vào Ngân hàng, lãi suất tiết kiệm 6-8%/năm chính là dạng Tỷ suất sinh lời
Để tính được tỷ suất sinh lời của dự án mới của ông chủ nhà hàng. Ta đưa dòng tiền trong các năm tới vào bảng tính như sau (giả sử tình huống ông phải trả mặt bằng lại sau 5 năm):
Dự án này có Tỷ suất sinh lời là 9%, không quá cao so với các kênh đầu tư thông dụng khác có thể tìm thấy trên thị trường. Vậy đứng trước IRR thấp như vậy, ông chủ quán nên làm gì?
Có các bước tiêu biểu để có thể phân tích đánh giá lại hiệu quả của việc đầu tư này:
-
Xem xét lại chi phí của các hạng mục đầu tư
-
Đánh giá lại khách hàng tiềm năng của khu vực ông sắp mở để xem có thể tăng giá menu được hay không
-
Tăng thêm thời gian bán hàng trong ngày hoặc thêm mô hình bán đồ ăn online để tối ưu hoá dòng doanh thu
-
Xem xét lại đội ngũ vận hành để xem có thể cắt giảm được các chi phí nào khác không dựa vào kinh nghiệm của những nhân viên lâu năm ở nhà hàng
-
Sắp xếp lại layout bàn ghế 1 chút để có thể tiếp được nhiều khách hàng hơn
Giả sử, phương án xem xét lại các hạng mục đầu tư là ưu tiên hàng đầu của ông vì ông muốn tiết kiệm chi phí trước và sau đó sẽ sắp xếp lại layout nhà hàng như sau:
Việc sắp xếp lại layout của nhà hàng giúp ông tăng được thêm lượng khách hàng và doanh thu, từ đó lợi nhuận của ông cũng tăng lên. Kế hoạch mới như bên dưới:
Sau khi điều chỉnh lại thì Lợi nhuận của ông tăng được thành 21%/, thay vì 9% như kế hoạch ban đầu. Ông hài lòng với việc này và bắt đầu lên kế hoạch kỹ lưỡng để tìm mặt bằng và chọn nhà thầu hợp lý
Điều quan trọng: IRR không phải yếu tố duy nhất để quyết định nên đầu tư mở rộng hay không, nhưng nó giúp cho người chủ doanh nghiệp nhận ra được rằng hiệu quả đầu tư có thể đạt được có đúng tốt như những gì họ nghĩ trong đầu không. Bắt đầu từ IRR là 1 việc không tốn thời gian nhưng đem lại nhiều định hướng tốt cho chủ doanh nghiệp và họ biết phải bắt đầu tư đầu và cải thiện điều gì
Kinh nghiệm: Để tính toán IRR hay các hạng mục chi tiết của các dự án từ đơn giản như nhà hàng đến phức tạp như 1 chuỗi cung ứng mới hay 1 nhà máy sản xuất nặng thì cần sự chăm chút vào số liệu và nghiên cứu thị trường kỹ càng vì không phải mọi thứ mình dự đoán đều có sẵn trong lịch sử của công ty. Việc cẩn thận trong quá trình hoạch định sẽ giúp kết quả chính xác hơn và chủ doanh nghiệp tự tin hơn trong việc ra quyết định
Lưu ý: Đây chỉ là bài ví dụ chứ không khuyến nghị mọi người nên đầu tư vào gì. Mục tiêu chỉ để tạo ra mindset so sánh về hiệu suất đầu tư giữa các kênh với nhau để đưa ra quyết định chính xác nhất
Việc đưa ra quyết định đầu tư thực tế cần phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau mà không đo lường được như sở thích kinh doanh, khẩu vị rủi ro và mục tiêu cá nhân lâu dài của người chủ
